Сәтбаев Университетінің жас ғалымы Есбол Шаймардан профессор Бағадат Селенова мен қауымдастырылған профессор Сана Қабдрахманованың жетекшілігімен қауіпті экотоксикант – полихлорбифенилді (ПХБ) тиімді залалсыздандыруға арналған катализатор әзірледі.

Бұл өте қауіпті экотоксикант Стокгольм конвенциясының шешімімен тұрақты органикалық ластағыш (ТОЛ) ретінде тіркеліп, міндетті түрде залалсыздандыру үрдісінен өтуі тиіс.

Қазақстанда ПХБ-ның «Совол» және «Совтол» атты түрі Кеңес Одағы кезеңінде көп мөлшерде өндірілгендіктен, тұрақты органикалық ластағыш қалдығы бойынша Қазақстан ТМД елдері ішінде (Ресейден кейін) екінші орынды иемденіп отыр. Осы орайда Шаймардан Есбол эмиссия көздеріне жақын орналасқан аймақтың топырақ және су шөгінділері үлгілері құрамындағы ПХБ конгенерлерінің мөлшерін анықтап, оның таралу картасын салды. Сонымен қатар докторант зерттеу нәтижесінде қоршаған орта нысандарынан алынған топырақ және су шөгінділерінен ПХБ-ны толықтай экстракциялау үшін тиімді экстрагентті де анықтаған.

Жас ғалым тұрақты органикалық ластағыштарды түрлендіруде қолданылатын катализатор құрамындағы қымбат металға жататын палладий мөлшерін азайтып, оны салыстырмалы түрде мыс және никель секілді арзан элементтермен алмастыру арқылы тиімді катализатор әзірлеп, аса қауіпті ластағыш ПХБ-ны 99,6% бифенилге айналдыруға қол жеткізді.

Синтезделген катализаторларды өте қауіпті қалдық санатына жататын ПХБ-ны түрлендіруде қолдану қоршаған ортаны улы заттардан тиімді, әрі «жасыл» әдіспен арылтумен қатар, экономикалық жағынан оңтайлы технологияны әзірлеуге де мүмкіндік береді.

Жас ғалымның әзірлеген катализаторы БҰҰ Тұрақты даму мақсатына жетуге және ҚР ратификациялаған Стокгольм конвенциясын орындауға, атап айтқанда, тұрақты органикалық ластағыштарды түрлендіру арқылы антропогенді әсері бар ластаушы заттарды залалсыздандыру саласына өз үлесін қосады деп сенеміз.

Источник: Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан